دال بتنی چیست؟
در ساختمان‌سازی، یکی از مهمترین و پیجیده‌ترین کارها، ساخت سقف است. در طول تاریخ، راهکارهای مختلفی برای پاسخ به این نیاز طراحی شده است. همیشه رسیدن به استحکام بیشتر، یکی از نقاط توجه اصلی بوده است. چندین سال است که از تیرهای آهنی و مواد بتنی و ورق فولادی برای ساخت سقف‌هایی استفاده می‌شود که باید استحکام خیلی زیادی داشته باشند. یکی از راه‌های پر استفاده در ساختمان‌ها، استفاده از دال بتنی است که به صورت یکپارچه، از مصالحی مانند بتن و فولاد ساخته می‌شود. در این مقاله قصد داریم با انواع دال بتنی و روش‌های مختلف اجرای آن آشنا شویم.
دال بتنی، با توجه به نحوه‌ی پیاده‌سازی و اجرا، می‌تواند در ساخت سازه‌های مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد. از دال بتنی، با ضخامت‌های زیاد (بین ۱۰ تا ۵۰ سانتی‌متر) معمولا برای ساخت سقف طبقات استفاده می‌شود. همچنین از انواع نازک‌تر آن هم برای ساخت سنگ‌فرش استفاده می‌کنند. در ساخت انواع عرشه پل، کف‌سازی، ساخت پیاده‌رو، روسازی جاده، تونل‌سازی و ساخت بالکن، از دیگر کاربردهای دال بتنی است. دال بتنی را می‌توان به روش‌های مختلفی تهیه کرد که آن‌ها را در ادامه بررسی می‌کنیم.
نحوه ساخت دال بتنی
به طور کلی، دور روش اصلی برای ساخت دال بتنی وجود دارد. یکی از این روش‌ها، ساخت دال در محل ساختمان است. روش دیگر هم استفاده از دال‌هایی است که در کارخانه‌های مخصوص تولید شده‌اند. دال‌های بتنی که در محل انجام پروژه ساخته می‌شوند، نیاز به قالب‌های مخصوصی دارند. قبل از این که خمیر بتن در داخل قالب‌ها ریخته شود، با استفاده از پلاستیک، یک سری میلگرد هم در قالب قرار می‌گیرد. پس از این که خمیر بتن داخل قالب ریخته شد، میلگردها به طور کامل توسط بتن پوشانده می‌شوند.
قالب‌هایی که برای ساخت دال بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند از جنس چوب، پلاستیک یا فولاد باشند. در پروژه‌هایی که نیاز به استحکام بالای سازه وجود دارد، استفاده از قالب‌های چوبی توصیه نمی‌شود. در برخی از ساختمان‌ها که از دال برای کف ساختمان استفاده می‌شود و کف با دیوار پی یا آجر احاطه شده است، نیازی به استفاده از قالب جداگانه نیست.
برخی از مزایای ساخت دال بتنی در محل پروژه را می‌توان در موارد زیر دید:
- در پروژه‌های کوچک، این روش ساخت دال بتنی، هزینه‌های کمتری خواهد داشت.
- هزینه‌ی قالب‌بندی تجهیزات پایین است.
- برای جابجایی و انتقال قطعات، نیازی به جرثقیل یا تجهیزات سنگین ندارید.
- می‌توانید شکل‌های مختلف دال بتنی را اجرا کنید.
- هزینه‌ی تعمیر و نگهداری این روش پایین‌تر است.
- با توجه به این که دال، در محل پروژه ساخته می‌شود، نیازی به دقت بالا در نصب اتصالات ندارید.
روش دیگر ساخت دال بتنی، ساخت در کارخانه است. به این دسته، دال بتنی پیش‌ساخته هم می‌گویند. در صورتی که از این دسته دال‌ها استفاده می‌کنید، باید در ساخت و اندازه‌گیری تکیه‌گاه‌ها، دقت زیادی داشته باشید. چرا که در هنگام نصب، اندازه‌ی تکیه‌گاه با اندازه‌ی دال بتنی باید کاملا مطابق هم باشند. برخی از مزایای استفاده از دال بتنی پیش‌ساخته عبارتند از:
- سرعت اجرای بالاتر
- امکان کنترل بهتر کیفیت بتن
- مقاومت بالاتر
- هزینه‌ی کمتر برای پروژه‌های بزرگ
- نیاز به استفاده از نیروی کار ماهر ندارد.
- بر خلاف روش قبلی، در دال بتنی پیش‌ساخته، شرایط جوی محیط ساختمان، در روند ساخت دال بتنی خلالی وارد نمی‌کند.
انواع دال بتنی از لحاظ انتقال بار
از لحاظ نوع انتقال بار، دال‌های بتنی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دال بتنی یک طرفه و دو طرفه. در ادامه، ویژگی‌های هر کدام را بررسی می‌کنیم.
دال بتنی یک طرفه
در صورتی که نسبت دهانه‌ی بزرگ به دهانه‌ی کوچکتر، بیشتر از ۲ باشد، با دال بتنی یک طرفه روبرو هستیم. این نوع دال‌ها، از دو طرف توسط تیرها نگهداری می‌شوند. این دال‌ها، بار وارد‌شده را در یک جهت تحمل می‌کنند. یعنی خمش آن‌ها، فقط در یک جهت رخ می‌دهد. البته ممکن است به علت افزایش مقاومت بار در برابر تغییرات دمایی، ممکن است از میلگردهای عمودی هم در این نوع دال استفاده شود. از این مدل دال‌های بتنی، معمولا در ساخت بالکن‌ها استفاده می‌شود.
دال بتنی دو طرفه
این نوع از دال‌های بتنی، از چهار طرف توسط تیر و ستون نگهداری می‌شوند. نسبت دهانه‌ی بزرگتر نسبت به دهانه‌ی کوچکتر در این دسته از دال‌ها، کمتر از ۲ است. با توجه به این که این دال‌های بتنی، فشارهای وارده را از دو طرف تحمل می‌کنند، مقاومت بالاتری هم در برابر بار دارند. برای همین، استفاده از آن‌ها در اجرای سقف و کف ساختمان‌های چند طبقه رواج زیادی دارد.
انواع دال بتنی بر اساس شکل اجرا
علاوه بر عواملی که در بالا درباره‌شان صحبت کردیم، امکان دسته‌بندی دال‌های بتنی بر اساس شکل اجرا هم وجود دارد. با توجه به دلایل مختلف، مانند شرایط پروژه، نیاز به زیبایی ظاهری و افزودن ویژگی‌های خاص مکانیکی به دال، می‌توان شکل‌های مختلفی از اجرای دال بتنی را دید. برخی از آن‌ها عبارتند از:
- دال تخت
- دال معمولی
- دال مشبک (وافل)
- دال تیرچه‌ای
- دال مجوف
- دال بابل دک
- دال بادوام
- دال گنبدی
- دال بام شیبدار
- دال پس‌تنیده
- دال پیش‌تنیده
- دال قوسی
- دال طره‌ای
- دال سقف کوتاه
- دال کامپوزیت