انواع ورق فولادی و کاربرد آن‌ها
ورق فولادی، صفحه‌ای نسبتا نازک از این آلیاژ آهنی است که در صنایع مختلف، کاربردهای زیادی دارد. استفاده از ورق فولادی، در شرایط مختلفی کاربرد دارد. برای همین، در هر کاربردی، نیاز به یک سری ویژگی‌های خاص است. به همین منظور است که در بازار، انواع مختلف ورق فولادی را پیدا می‌کنید. هر کدام از این ورق‌ها، با خواص منحصر به فردی که دارند، مناسب برای استفاده در صنایع خاصی هستند. در این مقاله، با مهمترین انواع ورق فولادی، و خواص و کاربردهای هر کدام آشنا می‌شویم.
ورق سیاه
رایج‌ترین روش تولید ورق فولادی، نورد است. این روش، به شیوه‌های مختلفی اجرا می‌شود که یکی از آن‌ها، نورد گرم است (برای آشنایی بیشتر با این روش تولیدی، می‌توانید مقاله‌ی «آشنایی با روش نورد در تولید فولاد» را مشاهده کنید). در این روش، ابتدا فولاد، با استفاده از کوره‌های مختلف، مانند کوره الکتریکی، گرم می‌شود. افزایش حرارت به حدی است که سبب نرم شدن فولاد خواهد شد. این ماده‌ی نرم، از بین غلتک‌های خاصی که به نورد معروف هستند، عبور داده می‌شود. فرآیند عبور فولاد نرم از نورد، چند بار تکرار می‌شود. در هر تکرار فاصله‌ی بین غلتک‌ها کاهش می‌یابد. این کار تا زمان رسیدن به ضخامت مورد نظر، ادامه پیدا می‌کند.
ورق‌های فولادی که با استفاده از روش نورد گرم تولید می‌شوند، ظاهری مات دارند. برای همین است که در بازار، به ورق سیاه معروف هستند. وگرنه رنگ آن‌ها، سیاه نیست. این ورق‌ها، دارای مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه هستند. همچنین قابلیت شکل‌پذیری بالایی هم دارند. برای همین، استفاده از ورق سیاه، در زمینه‌های زیر رایج است:
- ساخت بدنه خودرو
- ساخت لوله درزدار
- ساخت پروفیل صنعتی
- ساخت تانکر
- کشتی‌سازی
ورق روغنی
یکی دیگر از انواع ورق فولادی، ورق روغنی است. فرآیند تولید این ورق، با استفاده از روش نورد سرد انجام می‌شود. البته، بخشی از فرآیند تولید این ورق هم مشابه ورق سیاه است. فولاد، ابتدا در کوره نرم می‌شود و با استفاده از روش نورد گرم، به شکل ورق در می‌آید. سپس، فولاد سرد می‌شود. فولاد سردشده، اسیدشویی می‌شود (در ادامه، درباره‌ی این فرآیند صحبت می‌کنیم). سپس کلاف‌پیچ می‌شود. بعد از این مرحله، فولاد، وارد دستگاه نورد سرد می‌گردد. به این صورت که فولاد سخت، بین غلتک‌های خاصی به صورت رفت و برگشتی حرکت می‌کند تا به ضخامت مورد نظر برسد.
فرآیند نورد سرد باعث می‌شود تا ورق فولادی تولیدشده، ظاهری براق و صیقلی داشته باشد. برای همین است که در بازار، به ورق روغنی معروف است. وگرنه ظاهر این ورق چرب یا روغنکاری‌شده نیست. از ورق روغنی، در زمینه‌های زیر استفاده می‌شود:
- تولید ورق گالوانیزه
- ساخت لوازم خانگی، مانند اجاق گاز
- روکش محصولات
- ساخت لوله
ورق گالوانیزه
خوردگی و زنگ‌زدگی، یکی از مهمترین مشکلاتی است که پیش روی محصولات فولادی قرار دارد. یکی از راه‌حل‌ها، استفاده از فولاد ضد زنگ در ساخت این محصولات است. اما ساخت این ورق‌های فولادی، صرفه‌ی اقتصادی ندارد. برای همین از ورق گالوانیزه برای محافظت از ورق فولادی استفاده می‌کنند.
برای تولید ورق‌های گالوانیزه، ورق روغنی را در یک وان مذاب از فلز «روی» غوطه‌ور می‌کنند تا این فلز، تمام سطح ورق فولادی را بپوشاند. سپس ورق سرد می‌شود. از مزایای ورق گالوانیزه، ضد زنگ بودن و مقاومت آن در برابر رطوبت است. همچنین ایجاد خراش روی ورق، به اندازه‌ی ضخامت روی، سبب آسیب به ورق نمی‌شود. این ویژگی‌ها باعث شده است تا ورق گالوانیزه، در زمینه‌های زیر کاربرد داشته باشد:
- ساخت لوله‌های انتقال آب
- ساخت کابینت
- تولید مخازن نگهداری آب
- تولید سقف لوله
ورق اسیدشویی
یکی دیگر از انواع ورق فولادی، ورق اسیدشویی است. ورق در این روش، در فرآیند نورد گرم تولید می‌شود. اما در طی فرآیند، به سطح ورق، آب پاشیده می‌شود. حرارت بالای ورق و پاشش مداوم آب، باعث می‌شود تا روی سطح ورق، اکسید آهن تشکیل شود. برای همین، پس از اتمام فرآیند، روی ورق، اسیدشویی می‌شود. در طی فرآیند اسیدشویی، ورق فولادی از یک مخزن اسید (معمولا اسید کلریدریک) عبور داده می‌شود. پس از اتمام فرآیند هم، به صورت کلاف جمع می‌شود.
ورق‌های اسیدشویی، دارای کاربردهای زیادی هستند. برخی از مهمترین آن‌ها، عبارتند از:
- ورق اسیدشویی، معمولا پایه تولید ورق روغنی است.
- در تولید لوله‌های نفت و گاز از ورق اسید استفاده می‌شود.
- صنعت کشتی‌سازی
- تولید رینگ و شاسی خودرو
ورق آجدار
ورق‌هایی که تا حالا درباره‌ی آن‌ها صحبت کردیم، سطحی صاف دارند. برای همین امکان قرار دادن اجسام یا راه رفتن روی آن‌ها وجود ندارد. در جاهایی که نیاز به کاربردهای مشابه دارید، ورق آجدار بهترین گزینه است. این ورق‌ها، دارای برآمدگی‌هایی هستند که با استفاده از اشکال هندسی، از الگوی مشخصی پیروی می‌کنند. با توجه به محل استفاده، هم می‌توانید ورق سیاه آجدار استفاده کنید و هم ورق روغنی آجدار. برای ساخت این ورق‌ها، ورق مورد نظر، از بین غلتک‌هایی عبور می‌کند که به دستگاه آج‌زنی معروف هستند. این غلتک‌ها، می‌توانند برآمدگی مورد نظر را روی ورق ایجاد کنند.
از ورق‌های آجدار، استفاده‌های زیادی می‌شود و احتمالا در پله‌های پل عابر پیاده، آن‌ها را زیاد دیده‌اید. علاوه بر آن، برخی از جاهایی که استفاده از ورق آجدار در آن رواج دارد، عبارتند از:
- کف عرشه کشتی
- کف اتاق کامیونت‌ها
- سطوح دستگاه صنعتی
ورق استیل
بالا بودن سختی و استحکام، و قابلیت بازیافت، از جمله ویژگی‌هایی است که ورق استیل را از سایر ورق‌های فولادی جدا می‌کند. چکش‌خواری و مقاومت بالا در برابر خوردگی، از دیگر مزایای این ورق است. علاوه بر کربن و آهن، که عناصر پایه‌ی یک محصول فولادی هستند، از عناصر دیگری هم در ساخت ورق استیل استفاده می‌شود. کروم یکی از این عناصر است که از زنگ‌زدگی آن جلوگیری می‌کند. از جمله کاربردهای ورق استیل، عبارتند از:
- صنعت لوازم خانگی
- صنایع غذایی
- ساخت بدنه وسایل نقلیه
- ساخت انواع تانکرها
- ساخت لوازم آشپزخانه مانند قاشق و چنگال
ظاهر زیبا، مقاومت بالا در برابر خوردگی، عمر مفید زیاد و قابلیت بازیافت، از جمله مزایای ورق استنلس استیل، نسبت به سایر ورق‌های فولادی است. سری ۴۰۰ این ورق، که به استیل بگیر معروف است، یکی از ورق‌های فولادی پر استفاده در صنایع داخل ایران است. از جمله کاربردهای این ورق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ساخت لوازم خانگی
- صنعت کشتی‌سازی
- ساخت بدنه وسایل نقلیه
- صنعت پتروشیمی
ورق ضد سایش
سایش بدنه‌ی ماشین، یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که در صنایع مختلف وجود دارد. برای همین، استفاده از ورق ضد سایش ، یک امر ضروری در چنین شرایطی است. این ورق فولادی، با کربن بالایی که دارد، در برابر سایش مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد. با توجه به ویژگی‌های مورد نظر، ورق ضد سایش هم در انواع مختلفی تولید می‌شود. برخی از کاربردهای این دسته ورق فولادی عبارتند از:
- ماشین‌سازی
- ساخت تجهیزات صنعتی
- صنعت معدن
ورق پانچ
ورق پانچ ، روی سطح خود دارای شیار یا حفره‌هایی است که به صورت دستی یا با دستگاه CNC ایجاد شده است. استحکام زیاد و مقاومت در برابر ارتعاش، از جمله مزایای این ورق است. برخی از مهمترین کاربردهای این محصول فولادی عبارتند از:
- ساخت انواع سقف کاذب
- تولید ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی
- ساخت نیمکت
- تجهیزات صنایع غذایی